De Waterhoen is donker van kleur, wordt soms verward met de Meerkoet die zwart is met een witte kop. Ze hebben een rode snavel en de punt is geel van kleur. In tegenstelling tot de Meerkoet hebben ze geen zwemvliespoten maar lange groene tenen waarmee ze regelmatig foerageren op de oever.

Hun voedsel bestaat uit waterplanten, grassen, insecten en kikkervisjes. Maar ze lusten ook best wel een visje. Met zijn puntige snavel maakt hij het visje klein. 

Hun leefgebied is dan ook bij lichte voorkeur voedselrijke wateren, zoals meren, plassen, rivieren, vijvers en sloten, als deze maar een dichte oevervegetatie hebben. Daar maken ze ook hun nest in, wat er uitziet als een soort platvorm gemaakt van dood plantenmateriaal. Soms bouwen ze hun nest wat hogerop in struiken of bomen die over het water hangen. Door hun lange tenen zakken ze niet weg in de modderige oevers.